Ο Carl Jung το 1910 |
Για τον Γιουνγκ ο ανθρώπινος ψυχισμός αποτελείται από το συνειδητό μέρος και το υποσυνείδητο. Το συνειδητό μέρος αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου στις αποφάσεις που παίρνουμε. Βασικό ρόλο στις αποφάσεις μας παίζει το υποσυνείδητο που είναι συνεχώς ενεργό και είναι η μητέρα του συνειδητού.
Το ενδιαφέρον στην θεώρηση του Γιουνγκ βρίσκεται στην ανάλυση που κάνει για την δομή του υποσυνείδητου. Κατ' αρχήν δεν θεωρεί το υποσυνείδητο σαν ένα χώρο όπου απωθούνται οι καταπιεσμένες επιθυμίες, οι οποίες στη συνέχεια πιέζουν για να εκφρασθούν, αλλά ένα χώρο με την δική του αυτονομία, που προϋπάρχει του συνειδητού, οργανωμένο με βάση αυτές τις αρχέγονες εικόνες ή αρχέτυπα, που προέρχεται από την κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Έτσι θεωρώντας ως υποσυνείδητο όλη την περιοχή του αγνώστου στον ανθρώπινο ψυχισμό, το χωρίζει σε δύο μέρη. Το ατομικό υποσυνείδητο που περιλαμβάνει απωθημένες οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα ή παραστάσεις που για διάφορους λόγους δεν συγκεντρώνουν την προσοχή του συνειδητού σε μια συγκεκριμένη φάση και έχει σχέση με την συγκεκριμένη ατομική δραστηριότητα του κάθε ατόμου. Όμως η δραστηριότητα του ατομικού υποσυνείδητου βασίζεται πάνω στο θεμέλιο αυτού που ονόμασε συλλογικό υποσυνείδητο, που έρχεται από την κοινή ιστορία, κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας. Αυτό έχει την δική του γλώσσα και σύμβολα, είναι άγνωστο στο συνειδητό και ανάλογα με τις ατομικές εμπειρίες τα διάφορα τμήματά του αποκτούν διαφορετική σημασία και βάρος για τον καθορισμό της συμπεριφοράς μας. Ο δρόμος για να επικοινωνήσουμε μαζί του είναι τα όνειρα, οι ονειροπολήσεις, ο ελεύθερος συνειρμός, δηλαδή η συνειρμική σκέψη. Γι αυτό έδωσε βάρος στην ανάλυση των ονείρων αλλά και την συνειρμική σκέψη για να εντοπίσει, να αναγνωρίσει, αυτές τις αρχετυπικές εικόνες που παίζουν στον καθένα βασικότερο ρόλο στην συγκρότηση του ψυχισμού του.
Όλες αυτές οι αρχέγονες εικόνες είναι στενά συνδεδεμένες με τα βασικά συναισθήματά μας, την κάλυψη των βασικών αναγκών, αποτελούν το κοινό έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσεται ο ατομικός ψυχισμός που παίρνει στον κάθε άνθρωπο την ιδιαίτερή του μορφή με βάση και τις ατομικές του εμπειρίες και προσδιορίζουν τόσο το ατομικό υποσυνείδητο όσο και την συνείδησή του.
Έτσι “το υποσυνείδητο δεν αποτελεί ένα υπόλειμμα του συνειδητού... υπήρχε πριν τον συνειδητό νου και είναι ανεξάρτητο από αυτόν”.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν αυτές τις ασυνείδητες πλευρές που καθορίζουν την συνειδητή τους δράση, θεωρούν ότι κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Όπως αναφέρει ο Γιουνγκ “το συνειδητό μας επειδή είναι ακόμα νεαρό, έχει την τάση να υποτιμά το ασυνείδητο”. Τα αρχέτυπα, σαν μορφές που καθορίζουν τη δράση μας, είναι απρόσιτα στην άμεση αντίληψη και γίνονται κατανοητά με την προβολή τους στην δράση και συμπεριφορά μας. Το βασικό καθήκον της ψυχοθεραπείας κατά τον Γιουνγκ είναι η αναγνώριση αυτών των ασύνειδων παραγότων και η αποκατάσταση των συνδέσεων ανάμεσα στα διάφορα επίπεδα του ψυχισμού.
Μπορούμε να πούμε ότι πράγματι το περιεχόμενο του συλλογικού υποσυνείδητου, αποτελεί ένα κοινό σε όλους τους ανθρώπους “εν δυνάμει” πρόγραμμα, που κληρονομούμε από την μέχρι τώρα εξέλιξη, το οποίο υλοποιείται, παίρνει έκφραση, από την αλληλεπίδραση με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό κοινό αλλά ταυτόχρονα διαφορετικό για τον καθένα, δεν υπάρχει ποτέ ταύτιση, που οδηγεί στην ξεχωριστή ατομική έκφραση. Είναι νευρωνικά κυκλώματα που εκφράζουν “δυνητικά” προγράμματα, που θέλουν να εκφρασθούν. Η συλλογική κληρονομιά της ανθρωπότητας υπάρχει στον κάθε άνθρωπο και θέλει να εκφρασθεί. Αυτό αποτελεί και την κινητήρια δύναμη της ατομικής ανάπτυξης. Η πορεία ολοκλήρωσης της προσωπικότητας, η αυτοπραγμάτωση, κατά τον Γιουνγκ, δεν είναι τίποτε άλλο από την ολοκλήρωση του περιεχομένου του συλλογικού υποσυνείδητου, που για να γίνει πρέπει κατ' αρχήν να αναγνωριστεί. Αυτήν την κινητήρια δύναμη στον άνθρωπο, την παρομοίωσε με αυτό που βλέπουμε να γίνεται με όλες τις έμβιες μορφές, όπως για παράδειγμα ένα βελανίδι κρύβει μέσα του τις δυνατότητες να γίνει μια βελανιδιά και όταν βρεθεί στις ανάλογες συνθήκες, το κάνει, με βάση το “εν δυνάμει” πρόγραμμα που έχει μέσα του.
Έτσι τα αρχέτυπα αποτελούν προδιαθέσεις ανάπτυξης που αφορούν συνολικά τους ανθρώπους, υπερβαίνοντας την στενή προσωπική σφαίρα. Η ωρίμανση είναι ένα ξεδίπλωμα αυτών των αρχετύπων με μια προγραμματισμένη ακολουθία, που αποτελούν και τα στάδια της ανάπτυξης που είναι περίπου κοινά σε όλους τους ανθρώπους.
Για τον Γιουνγκ το αρχέγονο μέσο για δραστηριοποίηση των αρχετύπων και την ενοποίηση του εαυτού, ήταν οι μύθοι, οι θρησκείες, οι διάφορες πίστεις και οι τελετές που τις συνοδεύουν. Γι αυτό και η απόρριψή τους, χωρίς αυτό να συνοδεύεται από κάτι που να αντικαθιστά αυτή την λειτουργία, δημιουργεί προβλήματα συγκρότησης και προσανατολισμού του εαυτού.
ο C. Jung παιδί |
Συνδέθηκε με τον Φρόιντ το 1906, για τον οποίο έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση, και το ψυχαναλυτικό κίνημα, γρήγορα όμως εκδηλώθηκαν διαφωνίες μεταξύ τους και από το 1913 οι δρόμοι τους χώρισαν οριστικά, αναπτύσσοντας αυτό που ονόμασε αναλυτική ψυχολογία. Ο μεν Γιουνγκ θεωρούσε ότι η σεξουαλικότητα δεν είναι το κύριο κίνητρο στην ανθρώπινη συμπεριφορά, ο δε Φρόιντ θεωρούσε ότι οι απόψεις του Γιουνγκ είχαν ροπή προς τον αποκρυφισμό και ήθελε(ο Φρόιντ) η ψυχανάλυση να είναι ένα φρούριο ενάντια στον αποκρυφισμό, κάτι που ο Γιουνγκ δεν το δεχόταν στην βάση ότι η επιστήμη πρέπει να είναι ανοιχτή στα πάντα και δεν μπορεί να λειτουργεί σαν φρούριο. Τον Γιουνγκ πράγματι τον απασχολούσαν πολύ οι αντιλήψεις των αλχημιστών και πως αυτές συνδέονταν με την ψυχολογία, η μαγεία, όπως και η ανατολική φιλοσοφία. Θα μπορούσε να πει κανένας ότι και η μαγεία είναι μέσα στο συλλογικό μας υποσυνείδητο, αυτό που ο Γιουνγκ προσπάθησε να αναλύσει.
petridis58.blogspot.com