Μπήκε το 2012 και μας βρίσκει σε κατάσταση παρόμοια με αυτή που περιέγραφε πριν από περισσότερο από 100 χρόνια ο Εμμανουήλ Ροίδης
«…Η Ελλάς, κατηνάλωσεν ολόκληρον τεσσαρακονταετίαν εις αγόνους συζητήσεις περί κομμάτων και κομματαρχών. Άπαν δε το χρήμα, αντί έργων χρησίμων προς πόλεμον ή προς ειρήνην, εδαπάνησεν εις συντήρησιν κοπαδίου κομματικών κηφήνων, χάριν των οποίων στέργει την πενίαν, την κακοπραγίαν, την ασημότητα και τους εμπαιγμούς του κόσμου όλου.»
Με τελικό αποτέλεσμα την ύπαρξη ενός, μη ανανεωνόμενου και μη λειτουργικού, εδώ και πολλά χρόνια, πλαισίου κοινωνικής οργάνωσης και μίας κοινωνίας που, έως εχθές, στην πλειοψηφία της, κοιταζόταν στο μαγικό καθρέπτη και τα εύρισκε όλα βολικά ωραία.
Υπήρχαν βέβαια αρκετοί από τους απλούς και σκληρά εργαζόμενους πολίτες, που ανέκαθεν πίστευαν ότι ο μαγικός καθρέπτης δεν υπήρχε και ότι το είδωλο ήταν, στην πραγματικότητα, άσχημο.
Είναι γεγονός ότι στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου δεν υπάρχουν περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων, είναι όλο και περισσότερο φανερό, ότι το οικονομικό κέρδος των μειοψηφιών οδηγεί, συνήθως, τις οικονομικές εξελίξεις, υπαγορεύει τις πολιτικές αποφάσεις και επηρεάζει καθοριστικά το πλαίσιο λειτουργίας των κοινωνιών και τη ζωή των πολιτών, με βάση αρχές που περιγράφονται γλαφυρά στο έργο του Σαίξπηρ, Τίμων ο Αθηναίος: «Χρυσάφι; ….. φτιάχνει και παύει νόμους, ενόχους αθωώνει …..στους κλέφτες δίνει αξία, υπόληψη και λόγο προεστού.»
Από την άλλη πλευρά όμως, ο Πλάτων, που τα κοινωνιολογικά θεωρήματα και τα πολιτικά του αιτήματα είχαν υιοθετηθεί, αναπτυχθεί και διαδοθεί από τους,Adam Smith, Turgot, Rousseau και Malthus, διδάσκει ότι, στην κοινωνία δεν είναι επιθυμητή η φτώχεια ούτε και ο πλούτος και ότι: « ….η δικαιοσύνη και η σωφροσύνη δημιουργούν στην κοινωνία φιλία».
Δηλαδή, η εξομάλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και η εφαρμογή των αρχών της δικαιοσύνης και της σύνεσης θέτουν τις βάσεις της κοινωνικής συνοχής.
Έχει αναδειχθεί επίσης, ότι στις κοινωνίες όπου λειτουργούν οι θεσμοί και εφαρμόζονται αποτελεσματικά οι νόμοι, όπου είναι δεδομένο ο σεβασμός προς τον άλλον και η ανοχή προς το διαφορετικό, υπάρχει ιδιαίτερα αυξημένο «κεφάλαιο εμπιστοσύνης». Αυτό το «κεφάλαιο εμπιστοσύνης» δημιουργεί ευημερία και πλούτο, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, συγκριτικά με τις κοινωνίες όπου αυτό δεν υπάρχει, αφού τα υποκείμενα είναι περισσότερο δεκτικά σε συνεργασίες και συνεταιρισμούς.
Η κοινωνία που λειτουργεί σύμφωνα με αυτές τις αρχές μπορεί να εμπνέεται, να κατανοεί και να υιοθετεί οράματα, να αξιολογεί το συλλογικό ως ανώτερο του ατομικού, να αποσβένει τους κραδασμούς των συγκρούσεων των διαφόρων ομάδων στο επίπεδο του κράτους προς όφελος του συνόλου και τελικά να ευημερεί.
Επίσης, μία κοινωνία με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι λιγότερο δεκτική σε φοβικά σύνδρομα, που προκαλούνται από το σοκ κάποιας καταστροφής, τυχαίας ή προκλητής, με αποτέλεσμα να γίνεται λιγότερο ευάλωτη, αφενός στην επικράτηση συντηρητικών αντανακλαστικών ατομικής επιβίωσης και αφετέρου στην απελευθέρωση ενός συνδυασμού οργής, ρατσισμού και επανάστασης.
Δηλαδή, η συνεκτική και αξιακά λειτουργική κοινωνία απορρίπτει αποτελεσματικότερα τις οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις, που επιβάλλονται με αποκλειστικό στόχο το οικονομικό κέρδος μικρών μειοψηφιών και δημιουργούν κινδύνους οικονομικού χάους.
Είναι αυτονόητο, ότι αυτού του είδους η κοινωνία θα διαθέτει στέρεη εθνική συνείδηση, που θα διαμορφώνει τους συσχετισμούς για τη δυναμική συμμετοχή στο γεωπολιτικό πεδίο. Γιατί διαφορετικά, όπως γράφει ο Αχμέτ Νταβούτογλου: «Κοινωνίες με ριζικά αποδυναμωμένη και φθαρμένη εθνική συνείδηση δεν έχουν πεδίο στρατηγικής λογικής, θέτουν σε κίνδυνο την ιστορική τους ύπαρξη, περιθωριοποιούνται στη διεθνή σκακιέρα».
Επομένως, αναφύονται δύο πολύ κρίσιμα, για το μέλλον μας ερωτήματα:
1) Τι ευθύνεται άραγε για τα μεγάλα ηθικά, κοινωνικά, πολιτικά και τελικά οικονομικά προβλήματα;
2) Τι θα μπορούσε να αποτελέσει την έμπνευση, που θα βάλει τις στέρεες βάσεις για κοινωνικές αξίες, που θα δημιουργήσουν κοινωνική συνοχή και δυναμική εθνική συνείδηση;
Πρώτα από όλα σπάμε το «μαγικό καθρέπτη», που εξακολουθεί να μας λέει ότι είμαστε οι πιο όμορφοι, ότι για όλα φταίνε οι άλλοι και εμείς είμαστε τα θύματα. Ο ρόλος του θύματος, βέβαια, είναι βολικός και συνήθως αποδοτικός, όμως πλέον δεν τσιμπάμε.
Ο Καζαντζάκης γράφει: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.»
Οι επιμέρους επιδιώξεις και οι ανταγωνισμοί των μονάδων και των ομάδων θα διαφέρουν , αλλά θα εκφράζονται μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αρχών και κυρίως οράματος.
Το ερέθισμα για την έμπνευσή μας μπορεί να δοθεί από την πολιτισμική μας ταυτότητα.
Τις πηγές της έμπνευσής μας θα τις βρούμε από τον Πλάτωνα έως τον Καζαντζάκη, όχι ως αποτέλεσμα στείρας προγονολατρείας, αλλά ως παιδευτική διαδικασία κριτικής ανάλυσης και σκέψης.
Με βάση αυτές τις αρχές ο καθένας θα μπορεί να ενεργεί, να συμμετέχει, να αξιολογεί, να προτείνει, να δέχεται και να απορρίπτει τις κοινωνικές και συστημικές διαδικασίες.
Και έτσι, θα είμαστε ικανοί να επιλέγουμε διαχειριστές-εκπροσώπους μας και ηγέτες, όπως διδάσκει ο Πλάτων, όχι, «Αφιλοσόφητους ανθρώπους, συνεπαρμένους από τη λαχτάρα να αποκτήσουν πολιτικό αξίωμα.», αλλά ανθρώπους φιλοσοφημένους «….που έχουν συνείδηση του χρέους να μετέχουν, όχι για την υποκειμενική ικανοποίηση, αλλά ως ευπρόσδεκτη θητεία», ώστε, όπως έγραφε ο Εμ. Ροίδης: «.…να παύσωσι σφαγιάζοντες ολόκληρον έθνος προς συντήρησιν αγέλης κατασκευαστών πλειονοψηφίας.»
Βιβλιογραφικές πηγές:
1) Εμμανουήλ Ροίδης: Τα «Ανθελληνικά».
2) Karl Marx: Το χρήμα χορεύει για σένα.
3) Κων/νος Δεσποτόπουλος: Πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνος.
